- Tiếp sau tiền lệ của Argentina, Indonesia đã phản ứng quyết liệt trước vụ việc cảnh sát biển Trung Quốc giải cứu tàu đánh cá trộm của Trung Quốc.
- Việt Nam có động thái được cho là “hiếm hoi” trước hoạt động xâm phạm lãnh hải của tàu Trung Quốc.
- Chiến lược lấn biển của Trung Quốc có thể sẽ không còn hiệu quả nếu các nước trong khu vực không còn giữ thái độ quá mềm mỏng.
Các động thái gần đây trên Biển Đông cho thấy các nước trong khu vực đã trở nên cứng rắn hơn đối với hoạt động bành trướng của Trung Quốc, và khả năng chiến thuật lấn biển của Trung Quốc sẽ không còn hiệu quả.
Hồi tháng 3 vừa qua, cảnh sát biển Argentina đã làm điều mà ít quốc gia dám làm khi đối mặt với tàu cá Trung Quốc đánh bắt trộm: Họ đã bắn vào thân tàu của tàu cá Trung Quốc, theo tờ New York Post. Cảnh sát biển Argentina đã giải cứu bốn thủy thủ từ con tàu Trung Quốc bị bắn chìm, trong khi 24 người còn lại được một tàu đánh cá Trung Quốc gần đó vớt lên.
Chính quyền Trung Quốc đã bày tỏ sự phẫn nộ trước vụ việc này, nhưng Argentina không lùi bước, và với hành động này, Argentina đã tạo nên một tiền lệ mà các quốc gia khác có thể làm theo khi đối mặt với thái độ hiếu chiến của Trung Quốc trong các tranh chấp hàng hải.
Indonesia đã sớm kế tiếp tiền lệ này với một phương cách cứng rắn trước hành động xâm phạm của Trung Quốc. Chính quyền Indonesia đã bắt giữ một ngư dân Trung Quốc vào ngày 19/3 trên biển Natuna, gần quần đảo Natuna của Indonesia và lai dắt tàu cá Trung Quốc để đưa về đất liền.
Tuy nhiên, sau đó một tàu cảnh sát biển của Trung Quốc đã xông vào giải cứu chiếc tàu cá khỏi tàu của Indonesia, theo tin từ hãng tin Jakarta Post.
Không có gì bất thường khi chính quyền Indonesia bắt giữ các ngư dân nước ngoài đánh bắt trộm trong vùng biển của nước này, nhưng việc tàu cảnh sát biển của Trung Quốc can thiệp vào vụ bắt giữ đã khiến Indonesia vượt quá giới hạn chịu đựng.
Chính quyền Indonesia đã bác bỏ các cáo buộc của Trung Quốc về vụ việc, và vào ngày 21/3 bà Susi Pudjiastuti, Bộ trưởng Hàng hải và Thủy sản của Indonesia, tuyên bố văn phòng của bà sẽ triệu tập đại sứ Trung Quốc tại Indonesia và yêu cầu giải thích.
Chính quyền Trung Quốc có thể đã vô tình kéo Indonesia vào cuộc xung đột Biển Đông, điều mà Indonesia vốn ít quan tâm cho đến khi xảy ra sự việc trên.
Và phản ứng của Indonesia đã rất nhanh chóng. Ngày 31/3, Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia cho biết họ sẽ triển khai các máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ chế tạo trên quần đảo Natuna, gần nơi xảy ra vụ can thiệp của tàu cảnh sát biển Trung Quốc,với mục đích là để canh gác vùng viển khỏi các đối tượng mà ông gọi là “kẻ trộm “, theo tin từ Bloomberg.
Vài ngày sau đó, Indonesia ra tuyên bố rằng nước này sẽ triển khai hệ thống phòng không đối với quần đảo Natuna, cùng với bốn đơn vị đặc biệt phụ trách hệ thống phòng không Oerlikon Skyshield do Đức sản xuất, theo IHS Jane, một hãng tin của Anh chuyên đưa các tin tức quân sự.
Sau đó, vào ngày 05/4, trong một buổi diễn tập quân sự, Indonesia đã phá hủy 23 tàu nước ngoài bị bắt giữ vì đánh bắt trộm. Buổi diễn tập này không phải là điều hiếm thấy đối với Indonesia, nhưng thời điểm của buổi diễn tập đã thu hút sự chú ý. Bộ trưởng Thủy sản của nước này, Susi Pudjiastuti phát biểu: “Tôi rất ấn tượng và khen ngợi bộ máy thực thi pháp luật của Trung Quốc. Tôi hy vọng họ cũng sẽ tôn trọng luật pháp của Indonesia.”, theo tin từ tạp chí The Diplomat.
Phản ứng ‘hiếm hoi’ của Việt Nam
Sau sự cố ban đầu giữa Trung Quốc và Indonesia, Việt Nam cũng đã tham gia.
Vào ngày 31/3, cảnh sát biển của Việt Nam đã bắt giữ một tàu tiếp nhiên liệu của Trung Quốc về hành vi xâm phạm bất hợp pháp lãnh hải của Việt Nam.
Theo hãng tin Nikkei đưa tin vào ngày 03/4, vụ việc này là “một động thái hiếm hoi của chính quyền Việt Nam đối với một tàu lớn của Trung Quốc”. Thuyền trưởng tàu Trung Quốc được cho rằng đã thừa nhận hành vi xâm phạm của ông này, và nói rằng tàu của ông này đang chở nhiên liệu cho các tàu đánh cá Trung Quốc hoạt động trong lãnh hải Việt Nam.
Không thể khẳng định chắc chắn rằng liệu có phải các sự việc trước đó đã tạo động lực cho các sự việc sau này hay không, dù sao đi nữa, các sự kiện trên và đặc biệt là phản ứng Việt Nam vừa qua cho thấy dũng khí đứng lên phản kháng lại hoạt động xâm lấn của Trung Quốc đã được nâng lên một cấp độ mới.
Trang Zero Hedge nhận định rằng việc Việt Nam bắt giữ tàu Trung Quốc là “bước leo thang về lãnh thổ lớn nhất giữa hai nước kể từ năm 2014 khi Trung Quốc kéo một giàn khoan dầu tới vùng biển tranh chấp ở Biển Đông vào năm 2014, châm ngòi cho vụ việc chèn ép tàu nguy hiểm và các cuộc biểu tình chống Trung Quốc ở Việt Nam.”
Nếu thật sự các nước trong khu vực đã hình thành một cách tiếp cận không khoan nhượng để phản ứng lại Trung Quốc, thì điều này có thể sẽ kết liễu chiến lược hiện nay của Trung Quốc trong việc chiếm giữ lãnh thổ ở Biển Đông.
Lỗ hổng trong chiến lược của Trung Quốc
Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) có hai chiến lược để xâm chiếm Biển Đông – một là xoay quanh hoạt động tuyên truyền, và hai là xoay quanh hoạt động quân sự.
Về mặt tuyên truyền, ĐCSTQ hiện đang sử dụng chiến thuật mang tên “Ba Cuộc chiến (Three Warfares)”. Đó là chiến tranh pháp lý, chiến tranh tâm lý và chiến tranh truyền thông. Về cơ bản chiến thuật này có nghĩa là Trung Quốc sẽ cáo buộc các nước khác xâm lấn lãnh hải và liên tục nhắc lại những tuyên bố cho rằng họ có chủ quyền hợp pháp đối với khu vực tranh chấp.
Ông Dean Cheng thuộc Trung tâm Nghiên cứu Châu Á của Mỹ đã giải thích chiến thuật này trong một báo cáo ngày 21/5/2012. Về khía cạnh chiến tranh pháp lý, ông viết, “chiến tranh pháp lý, ở mức cơ bản nhất, bao gồm việc ‘lý luận rằng bên họ đang tuân thủ pháp luật, chỉ trích bên khác vi phạm pháp luật, và tạo ra các lập luận cho bên họ trong trường hợp họ có những hành vi phạm pháp.”
Về mặt quân sự, ĐCSTQ đang sử dụng cái mà các tướng lĩnh Trung Quốc gọi là “chiến lược cải bắp”, trong đó họ bao phủ khu vực tranh chấp theo từng lớp, từng lớp. Điều này tương tự như “chiến lược xúc xích-lát” của Liên Xô cũ.
Trong chiến lược này, đầu tiên ĐCSTQ cử đi các tàu đánh cá, rồi dùng phao đánh dấu vùng lãnh thổ đánh bắt cá, tiếp đó họ xây dựng cơ sở hạ tầng để phục vụ cho các hoạt động quân sự, và rồi họ tạo một vành đai phòng thủ để bảo vệ khu vực đó khỏi các tàu nước ngoài.
Theo chiến lược này, sự việc cứ diễn ra dần dần với vẻ như như ôn hòa nhất có thể. Tương tự như con ếch ngồi trong nồi nước, nước được đun nóng dần dần, đến khi con ếch nhận ra thì đã quá muộn.
Những chiến lược trên rất hiệu quả khi đối phó lại các nước tuân thủ chặt chẽ luật pháp quốc tế và tránh các hành động quyết liệt, nhưng cả hai chiến lược đều có những thiếu sót quan trọng.
Chiến thuật tuyên truyền của ĐCSTQ cố gắng bảo vệ và khẳng định chiến lược hàng hải của Trung Quốc. Tuy nhiên, nếu hệ thống tuyên truyền thất bại, thì lĩnh vực hàng hải sẽ bị rơi mất tấm mặt nạ về tính hợp pháp, và tình huống lộ ra là họ xâm lược lãnh thổ của nước khác.
Hệ thống tuyên truyền của Trung Quốc thường có thể theo kịp yêu cầu này, nhưng tới nay hệ thống này mới chỉ hiệu quả khi có một vài sự cố, và khi các nước tranh chấp với Trung Quốc không phản ứng quá mạnh mẽ, không phản pháo quá cứng rắn đối với hoạt động tuyên truyền của nước này.
Tuy vậy, điều trớ trêu là khi ĐCSTQ cố gắng chiếm giữ Biển Đông, họ đã vô tình khiến các quốc gia khác trong khu vực tạo thành một liên minh chống Trung Quốc.
Những sự việc gần đây cho thấy khả năng các chiến lược của Trung Quốc có thể sẽ không còn hiệu quả. Các nước tranh chấp với Trung Quốc không còn giữ thái độ quá mềm mỏng, và nếu Trung Quốc tiếp tục lấn tới, tình cảnh có thể sẽ trở nên căng thẳng.
Joshua Philipp, Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh
Mai Lan tổng hợp
